Op de dag van de installatie van de Tweede Kamer, 1 december, blijkt meteen dat er iets veranderd is na de verkiezingen van 22 november: Wouter Bos van de sociaal-democratische PvdA legt een motie ter stemming voor over het generaal pardon (het legaliseren van mensen zonder papieren), waar jarenlang consequent en hard voor is gestreden. De stemming wordt gewonnen met 75 tegen 74 stemmen en de zo gehate minister Verdonk moet in het stof bijten.

Het is een belangrijke vooral morele overwinning, maar waarschijnlijk niet het begin van een linkse triomftocht. De verhoudingen in de Kamer zijn niet eenduidig. Kan je de ChristenUnie met haar progressief sociaal economische programma, maar conservatieve moraal wel bij links rekenen? Zijn de sociaal-liberalen van D66 nu links of rechts? En hoe gaat de nieuwe one-issue Partij van de Dieren zich ontpoppen op het vlak van sociale zekerheid?

De stemverhouding die Nederland al decennia kent -50-50 met altijd die kleine voorsprong van rechts- is ook bij deze verkiezingen niet veranderd. Wat er wél is veranderd, is dat er voor het eerst links van de sociaal democratie een factor van betekenis is ontstaan. Dat de liberale VVD op de rechterflank wordt beconcurreerd door allerlei Fortuyn-splinters is ook een nieuw -en niet per se- onaangenaam fenomeen.

Draaikonten en daadkracht

Maar laten wij ons op de linker oever concentreren. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart van dit jaar leek het of de PvdA van wonderboy Bos haar dramatische verlies van 2002 helemaal te boven was gekomen en samen met de SP werd ze uitgeroepen tot winnaars van de verkiezingen. Raar genoeg duurde de triomf niet lang. Angstige stemmen binnen de partij roepen al snel dat de partij moet waken van de achterban te "vervreemden" door te enthousiast in linkse coalities te stappen. Als PvdA-prominent Paul 'het multiculturele drama' Scheffer waarschuwt voor een uitloop van 'blanke stemmers' als blijkt dat 45 procent van de allochtonen op de PvdA heeft gestemd én Bos blijft weigeren om zich uit te spreken voor samenwer-king met SP en GroenLinks, ook wanneer blijkt dat tweederde van de PvdA-kiezers hier voorstander van is, is de linkse lente al killer aan het worden.

Toen Bos zich dan ook nog de hoon van rechts en het afgrijzen van links op de hals haalde door voor te stellen dat bejaarden met een behoorlijke pensioen mee moeten betalen aan de vergrijzing, was het beeld van een draaiende PvdA gezet. Niet onterecht overigens: de oppositie die ze de afgelopen vier jaar heeft gevoerd, getuigde van daadkracht noch visie. Op cruciale momenten steunde de PvdA uiteindelijk tóch het kabinetsbeleid: troepen naar Afghanistan, harde bezuinigingen in de sociale zekerheid, oorlog met Irak... de PvdA was vóór.

Uiteindelijk is 25 procent van de mensen die bij vorige verkiezingen op de PvdA had gestemd naar de SP overgestapt - een partij die bekend staat voor haar duidelijke en rechtlijnige koers. En de reactie van de PvdA? Dat is er eerder een van concurrentie dan samenwerking: "De verschillen met de SP zijn niet duidelijk over het voetlicht gekomen", wordt als een van de verklaringen voor het verlies aangedragen.

Op naar een linkse meerderheid

Een teleurgesteld kiezerspubliek dat toch redelijk massaal is overgestapt naar SP, eigenlijk is het niet zo verwonderlijk. De PvdA vertegenwoordigde allang de 'redelijke en sociaalvoelende stemmer' niet meer en het werd tijd dat die stemmer dat zelf ook kenbaar maakte. De SP is ook allang niet meer dat obscure clubje van rooie drammers: op 29 november heeft de SP haar 50.000ste lid mogen inschrijven (een moslima met hoofddoek), ze is de grootste partij is zes gemeenten (van 23,8 procent oplopend tot 31,7 procent), zit in 21 Schepencolleges en heeft 342 gemeenteraadsleden -een verdubbeling ten opzichte van vier jaar geleden. Nauwelijks ook te vergelijken met de electorale machines die de groene partijen waren toen die in de jaren negentig doorbraken overal in Europa - maar dat terzijde.

Een groeiende minderheid van de Nederlanders wilde heel gewoon een links beleid en eigenlijk is dat niet zo verwonderlijk. Gedaan moet het zijn met de marktwerking in de zorg, de privatisering van het openbaar vervoer, de uitholling van de rechtsstaat in de strijd tegen het terrorisme -onderzoek na onderzoek na onderzoek wijst dat uit. 400.000 mensen hebben daarom in oktober 2004 op het Museumplein gestaan, 61,6 procent heeft daarom tegen de Grondwet gestemd op 1 juni 2005 en 16,6 procent (25 zetels) voor de SP op 22 november.

Wat niet wil zeggen dat de winst van de SP de politieke vertaling van weken van opgebouwde sociale strijd en radicalisatie is, zeker niet, maar het is óók niet alleen de 'tegenstem' die de gevestigde partijen en media er zo graag van maken. Wat de stem van die 1, 6 miljoen mensen wel betekent, of beter, gaat betekenen, hangt van af van wat de SP de komende weken gaat doen.